Volkoren, wat is het nou eigenlijk precies? Wat is het verschil tussen meel en bloem en wat is een zemel? In deze blog vertel ik je hier meer over. Zodat jij in de toekomst ook vaker voor de volkoren optie zal gaan!
Zemel, kiem en meelkern
De term volkoren wordt gebruikt voor graanproducten die (deels) gemaakt zijn van de hele graankorrel. Een graankorrel bestaat uit 3 delen. Het binnenste gedeelte heet de meelkern. Deze bestaat voornamelijk uit zetmeel (koolhydraten). Onderin de korrel zit de kiem en het geheel is omringd door de zemel. De kiem en de zemel bevatten samen het grootste deel van de vezels, vitamines en mineralen van de graankorrel. Deze twee onderdelen zijn dan ook wat volkoren, volkoren maakt. Volkoren producten worden gemaakt van de héle graankorrel.
Graankorrel
(Volkoren)meel en bloem, wat is het verschil?
Wanneer je graankorrels in zijn geheel vermaalt, krijg je volkorenmeel. In volkorenmeel zijn de meelkern, kiem en zemel in dezelfde verhouding aanwezig als in de graankorrel zelf. Wanneer dit niet meer het geval is, doordat de kiemen en zemelen er voor een deel uit zijn gehaald, noem je het niet meer volkoren, maar gewoon meel. Wanneer alle zemelen en kiemen uit het meel zijn gehaald, heet het bloem.
Percentage kiemen en zemelen aanwezig
Hoe groter het percentage aan kiemen en zemelen in het meel, hoe meer vezels, vitamines en mineralen erin zitten.
Wanneer noem je een product volkoren?
Voor brood geldt dat het alleen volkoren genoemd mag worden wanneer het uit 100% volkorenmeel bestaat. Voor andere graanproducten is dit niet het geval. Deze mogen al volkoren worden genoemd als er alleen al volkorenmeel in het product aanwezig is (1% is dan dus ook al voldoende). Wel gelden er sinds voorjaar 2018 nieuwe richtlijnen van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Deze verplichten fabrikanten om het aandeel volkorenmeel van het totaal aan meel/bloem te vermelden op de productverpakking. Dit percentage volkoren moet duidelijk naast de volkoren-claim staan, in een lettertype dat maximaal 25% afwijkt van de claim. Fabrikanten hebben twee jaar om aan deze richtlijnen te voldoen.
Op dit moment ben ik nog niet veel “volkoren” producten tegengekomen die al aan deze richtlijnen voldoen. Maar er zijn er een paar, bijvoorbeeld die van Peijnenburg, Wasa en Grand’Italia. En volgend jaar zullen er vast veel bijkomen!
Maar waarom is volkoren nou zo goed?
Door de aanwezigheid van de kiemen en zemelen van de graankorrel is volkorenmeel rijk aan vezels, vitamines (voornamelijk B-vitamines, vitamine K en vitamine E), mineralen (ijzer, calcium, fosfor, kalium, koper, magnesium, selenium, zink en mangaan) en bioactieve stoffen (1). Het is overtuigend aangetoond dat het eten van volkoren producten het risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker verkleint (2). De gezondheidsraad adviseert om dagelijks ten minste 90 gram volkoren producten te eten (2).
Micronutriënt samenstelling van tarwebloem en volkoren tarwemeel per 100 gram
| Tarwebloem | Volkoren tarwemeel | |
|---|---|---|
| Vitamine E (mg) | 0,4 | 0,8 |
| Vitamine K (ug) | 1,4 | 1,9 |
| Vitamine B1 (mg) | 0,07 | 0,4 |
| Vitamine B2 (mg) | 0,04 | 0,15 |
| Vitamine B3 (mg) | 1 | 5,7 |
| Vitamine B6 (mg) | 0,12 | 0,35 |
| Vitamine B11 (ug) | 22 | 37 |
| Kalium (mg) | 156 | 250 |
| Calcium (mg) | 23 | 30 |
| Fosfor (mg) | 103 | 370 |
| Magnesium (mg) | 20 | 124 |
| IJzer (mg) | 0,8 | 4 |
| Koper (mg) | 0,14 | 0,45 |
| Selenium (ug) | 5 | 4 |
| Zink (mg) | 0,64 | 2,9 |
Vezels!
Het eten van voldoende vezels is belangrijk voor een goede gezondheid. Er zijn veel verschillende soorten vezels, welke allemaal andere effecten hebben in ons lichaam. Het is daarom belangrijk om vezels uit een variatie aan voedingsmiddelen binnen te krijgen. Voedingsmiddelen met veel vezels zijn groente, fruit, aardappelen, peulvruchten, noten en graanproducten.
Het is aangetoond dat vezels uit graanproducten bijdragen aan een goede darmwerking (3). Daarnaast wordt in ieder geval een deel van de gezondheidsvoordelen van volkoren graanproducten veroorzaakt door de aanwezige vezels (2).
De aanbeveling is om per dag 30 tot 40 gram voedingsvezel binnen te krijgen (4,5). Door veel mensen wordt dit niet gehaald. Uit de Voedselconsumptiepeiling van het RIVM van 2012-2016 bleek dat Nederlanders gemiddeld 20 gram vezels per dag binnenkrijgen (6). Dit kan dus beter!
Maar hoe doe je dat nou, meer volkoren producten eten?
De meeste winst in je vezelinname kun je behalen door ervoor te zorgen dat de graanproducten die je eet tijdens de hoofdmaaltijden volkoren zijn. Kies bijvoorbeeld voor volkorenbrood bij de lunch en volkorenpasta bij de avondmaaltijd. Hieronder staat een overzicht van volkoren en niet-volkoren graanproducten.
| Volkoren graanproducten | Niet-volkoren graanproducten |
|---|---|
| Volkorenbrood | Wit-, bruin-, meergranen-, speltbrood |
| Volkorenpasta | Witte pasta |
| Zilvervliesrijst | Witte rijst |
| Volkoren couscous | Couscous |
| Volkoren wraps | Wraps |
| Volkoren noodles | Noodles |
| Volkoren Pita brood | Pita brood |
| Volkoren ontbijtgranen zoals havermout, muesli, Brinta, Weetabix en branflakes | Ontbijtgranen als cornflakes en de meeste kinderontbijtgranen |
| Volkoren crackers | Witte crackers |
| Volkoren beschuit | Beschuit |
| Volkoren ontbijtkoek | Ontbijtkoek |
| Quinoa | |
| Bulgur | |
| Roggebrood |
Alleen bij brood is het zo dat volkoren in naam ook echt 100% volkoren betekent. Bij andere producten is het vaak handig om wat beter naar het label en naar de ingrediëntenlijst te kijken. Je kunt dan het beste kijken naar het percentage aan volkoren granen op de ingrediëntenlijst. Op deze manier kun je tussen vergelijkbare producten de variant met de meeste volkoren granen vinden. Hieronder kun je zien dat het volkoren knäckebröd van Wasa alleen volkoren roggemeel bevat, terwijl in het volkoren knäckebröd van Bolletje 52% volkoren tarwemeel is gebruikt. De andere 48% is dus niet volkoren. Het knäckebröd van Wasa zou hier dus een beter keuze zijn.
Wanneer de nieuwe richtlijnen voor volkoren op alle producten zijn toegepast, wordt het makkelijker om producten binnen één productcategorie met elkaar te vergelijken. Je kunt dan in een oogopslag zien welk product het hoogste percentage aan volkoren granen heeft.
Ik vind deze nieuwe richtlijnen voor volkoren een goede verandering. Ik denk dat het meer duidelijkheid geeft en wellicht spoort het producenten aan om het percentage aan volkorenmeel in hun producten te verhogen!
Wel is het belangrijk om er rekening mee te houden dat producten uit verschillende productcategorieën andere hoeveelheden aan granen bevatten. Een volkoren knäckebröd bestaat bijvoorbeeld voor een veel groter deel uit granen dan een volkoren pannenkoek. Hierdoor zal eenzelfde percentage aan volkorenmeel bij deze producten toch betekenen dat er in totaal meer volkorenmeel (en dus meer graanvezel!) in knäckebröd aanwezig is.
Nog een puntje!
Let wel op, het gebruik van voornamelijk of 100% volkorenmeel betekent niet meteen dat een product ook gezond is! De andere ingrediënten zijn ook van belang. Er kan bijvoorbeeld veel verzadigd vet en/of veel suiker in het product zitten. Volkoren biscuitjes zijn hier een duidelijk voorbeeld van.
De volkoren variant is dan wel een gezondere optie, maar ik denk dat je wel voor jezelf moet bedenken of je van de volkoren variant ook echt zult genieten. Aangezien het een product is dat je toch eigenlijk niet té vaak moet eten, kun je dan misschien maar beter voor je meest favoriete biscuitje kiezen! Je kunt er dan voor zorgen dat je je vezels uit andere producten haalt.
Een gezond voedingspatroon hangt ten slotte af van alles wat je eet. Wanneer je zorgt dat je gezond en gevarieerd eet volgens de Schijf van Vijf, zit je goed. En natuurlijk kan een koekje af en toe daar best bij! Het Voedingscentrum noemt dit een ‘dagkeuze’. 3 tot 5 keer per dag kun je iets kleins buiten de Schijf van Vijf kiezen en daarnaast hooguit 3 keer per week wat groters (weekkeuze) (7). Voor meer informatie over gezond eten met de Schijf van Vijf kun je op de website van het Voedingscentrum kijken.
Ik hoop dat je nu een beter beeld hebt gekregen van wat volkoren nou eigenlijk is en hoe je volkoren granen in een product herkent. Was jij je er voor het lezen van deze blog al van bewust dat volkoren in de naam van een product niet per sé hoeft te betekenen dat er alléén volkoren granen in zitten? Laat het me weten!
Wil jij ook graag informatie delen op het gebied van voeding en gezondheid, maar vind je het lastig om de juiste informatie te vinden of om deze informatie duidelijk te verwoorden? Ik help je hier graag bij!
Neem een kijkje op mijn diensten pagina of neem contact met mij op, zodat we de mogelijkheden kunnen bespreken.
Bronnen:
- NEVO-online versie 2016/5.0, RIVM, Bilthoven.
- Gezondheidsraad. (2015). Richtlijnen goede voeding 2015. Geraadpleegd op 3 mei 2019 van https://www.gezondheidsraad.nl/binaries/gezondheidsraad/documenten/adviezen/2015/11/04/richtlijnen-goede-voeding-2015/201524_Richtlijnen+goede+voeding+2015.pdf.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). (2010). Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to wheat bran fibre and increase in faecal bulk (ID 3066), reduction in intestinal transit time (ID 828, 839, 3067, 4699) and contribution to the maintenance or achievement of a normal body weight (ID 829) pursuant to Article 13 (1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal, 8(10), 1817.
- Gezondheidsraad. Voedingsvezel – Achtergronddocument bij Richtlijnen goede voeding. Den Haag: Gezondheidsraad, 2015; publicatie nr. A15/30.
- Voedingscentrum. Vezels. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vezels.aspx (geraadpleegd op 3 mei 2019).
- RIVM. (2018). Voedselconsumptiepeiling 2012-2016. Geraadpleegd op 3 mei 2019 van https://www.wateetnederland.nl/resultaten/energie-en-macronutrienten/inname/vezel.
- Brink L, Postma-Smeets A, Stafleu A, Wolvers D. Richtlijnen Schijf van Vijf. 5e druk. Den Haag: Voedingscentrum, 2018.